नमो शेतकरी योजना म्हणजे नेमकं काय आहे?
महाराष्ट्र सरकारने शेतकऱ्यांच्या आर्थिक गरजा लक्षात घेऊन नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना (NSMNY) सुरू केली आहे. नमो शेतकरी योजना खास करून लहान आणि अल्पभूधारक शेतकऱ्यांसाठी आहे, ज्यांना शेतीसाठी लागणारे बियाणे, खते, औजारे यांसारखे साहित्य खरेदी करण्यात आणि आर्थिक स्थैर्य मिळवण्यात मदत होते. ही योजना केंद्र सरकारच्या प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी (PM-KISAN) योजनेला पूरक ठरते आणि शेतकऱ्यांना वर्षभरात अतिरिक्त आर्थिक सहाय्य उपलब्ध करून देते.
नमो शेतकरी योजनेची प्रमुख वैशिष्ट्ये
नमो शेतकरी योजना 2023 मध्ये सुरू करण्यात आली असून, ही योजना हाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना वार्षिक 6,000 रुपये अतिरिक्त आर्थिक सहाय्य देते. ही रक्कम तीन समान हप्त्यांमध्ये (प्रत्येकी 2,000 रुपये) थेट शेतकऱ्यांच्या आधार-लिंक असलेल्या बँक खात्यात जमा केले जाते. PM-KISAN योजनेअंतर्गत मिळणाऱ्या 6,000 रुपयांसह, पात्र शेतकऱ्यांना एकूण 12,000 रुपये वार्षिक मिळतात. नुकत्याच झालेल्या घोषणेनुसार, महाराष्ट्र सरकारने नमो शेतकरी योजनेतील आपले योगदान 3,000 रुपयांनी वाढवून 9,000 रुपये केले आहे. त्यामुळे पात्र शेतकऱ्यांना आता एकूण 15,000 रुपये वार्षिक मिळण्याची शक्यता आहे. या योजनेची रक्कम शेतकऱ्यांना बियाणे, खते, कीटकनाशके यासारख्या शेतीच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि आर्थिक स्थैर्य मिळवण्यासाठी मदत करते.
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेचं आणखी एक खास वैशिष्ट्य म्हणजे थेट लाभ हस्तांतरण (DBT) प्रणाली. या पद्धतीमुळे मदतीची रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा होते, त्यामुळे प्रक्रिया पारदर्शक राहते आणि शेतकऱ्यांना पैसे वेळेवर मिळतात. तसेच, शेतकऱ्यांना फक्त 1 रुपयाच्या प्रतीकात्मक प्रीमियमवर पीक विमा मिळतो, ज्यामुळे पाऊस, दुष्काळ किंवा इतर नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणाऱ्या नुकसानीपासून शेतकऱ्याच्या शेतीचे संरक्षण होते. ऑक्टोबर 2024 पर्यंत नमो शेतकरी योजनेअंतर्गत 2,000 कोटी रुपयांचा निधी वितरित झाला असून, तब्बल 91 लाखांहून अधिक शेतकऱ्यांच्या खात्यात थेट लाभ पोहोचला आहे.
नमो शेतकरी योजनेसाठी पात्रता आणि अटी
नमो शेतकरी योजनेसाठी पात्र होण्यासाठी शेतकऱ्यांना खालील अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- निवासस्थान: शेतकरी हा महाराष्ट्राचा कायमस्वरूपी रहिवासी असावा.
- जमीन मालकी: शेतकऱ्याकडे शेतीयोग्य जमीन असावी (7/12 किंवा 8-A नोंदणीकृत). PM-KISAN नोंदणी: शेतकऱ्याने प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजनेत नोंदणी केलेली असावी.
- आधार-लिंक बँक खाते: शेतकऱ्याचे बँक खाते आधारशी लिंक असावे. कौटुंबिक उत्पन्न: कुटुंबातील कोणत्याही सदस्याने आयकर भरलेला नसावा किंवा सरकारी नोकरीत असू नये (मल्टी-टास्किंग स्टाफ/ग्रुप डी कर्मचारी वगळता). वगळलेले गट: संस्थात्मक जमीनधारक, माजी किंवा सध्याचे मंत्री, खासदार, आमदार, महापौर, आणि 10,000 रुपयांपेक्षा जास्त मासिक निवृत्तीवेतन घेणारे व्यक्ती नमो शेतकरी योजनेसाठी पात्र नाहीत.
वरील अटींमुळे लहान आणि अल्पभूधारक शेतकऱ्यांनाच नमो शेतकरी योजनेचा लाभ मिळेल याची खात्री केली जाते.
नमो शेतकरी योजनेचा अर्ज कसा करायचा?
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेसाठी वेगळी अर्ज प्रक्रिया ठेवलेली नाही. कारण नमो शेतकरी योजना थेट PM-KISAN योजनेशी जोडलेली आहे. त्यामुळे PM-KISAN मध्ये आधीच नोंद असलेले शेतकरी आपोआप नमो शेतकरी योजनेचे लाभार्थी ठरतात. मात्र, PM-KISAN मध्ये नाव नसल्यास शेतकऱ्यांना काही पायऱ्या पूर्ण कराव्या लागतात –
- PM-KISAN पोर्टलवर नोंदणी – pmkisan.gov.in या संकेतस्थळावर जाऊन “New Farmer Registration” हा पर्याय निवडा, आधार क्रमांक व कॅप्चा भरून नोंदणी फॉर्म सबमिट करा.
- जमीन नोंदींची पडताळणी – गावस्तर अधिकारी (VLO) किंवा कृषी अधिकारी तुमचे 7/12 किंवा 8-A सारखे जमीन मालकीचे कागद तपासतात.
- मंजुरीची प्रक्रिया – तुमची नोंदणी तालुका, जिल्हा आणि राज्य स्तरावर तपासून मंजूर केली जाते. मंजुरी मिळाल्यानंतर तुमचे नाव PM-KISAN लाभार्थी यादीत जोडले जाते आणि तुम्ही आपोआप NSMNY साठी पात्र ठरता.
नोंदणी झाल्यानंतर शेतकऱ्यांनी आधार-लिंक बँक खाते आणि जमीन नोंदी अद्ययावत ठेवणे आवश्यक आहे.नोंदणीसाठी लागणारी कागदपत्रे:
- आधार कार्ड
- जमीन मालकीचा उतारा (7/12 किंवा 8-A)
- आधार-लिंक असलेले बँक खाते तपशील
- PM-KISAN नोंदणी क्रमांक
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
- निवासाचा पुरावा (उदा. रेशन कार्ड किंवा मतदार ओळखपत्र)
नमो शेतकरी योजनेसबधी काही महत्वाच्या तारखा
नमो शेतकरी योजनेचे हप्ते PM-KISAN योजनेनुसार वितरित केले जातात. खालील तारखा योजनेतील हप्त्यांचे वेळापत्रक दर्शवतात:
- पहिला हप्ता: जुलै 2023
- दुसरा हप्ता: नोव्हेंबर 2023
- तिसरा हप्ता: फेब्रुवारी 2024
- चौथा हप्ता: जून 2024
- पाचवा हप्ता: ऑक्टोबर 2024
- सहावा हप्ता: एप्रिल 2025 (अंदाजित)
- सातवा हप्ता: ऑगस्ट 2025 (अंदाजित)
वरील तारखा बदलू शकतात, त्यामुळे शेतकऱ्यांनी अधिकृत संकेतस्थळावर नियमितपणे तपासणी करावी.शेतकरी आपली लाभार्थी स्थिती खालीलप्रमाणे तपासू शकतात:
अधिकृत संकेतस्थळ nsmny.mahait.org वर जा.“Beneficiary Status” पर्याय निवडा. नोंदणी क्रमांक किंवा आधार-लिंक मोबाइल क्रमांक टाका. ओटीपीद्वारे पडताळणी पूर्ण करा. “Get Data” वर क्लिक करून स्थिती तपासा. जर नोंदणी क्रमांक माहित नसेल, तर “Know Your Registration Number” पर्याय वापरून आधार किंवा मोबाइल क्रमांकाद्वारे तो मिळवता येईल.
नमो शेतकरी योजनेसंबंधी कोणत्याही शंका किंवा तक्रारींसाठी शेतकरी खालील संपर्कांचा वापर करू शकतात.
- महाराष्ट्र कृषी विभाग: फोन – 020-26123648, ईमेल – comm.agripune-mh@gov.in, संकेतस्थळ – krishi.maharashtra.gov.in
- PM-KISAN हेल्पलाइन: फोन – 155261 / 1800-11-5526, संकेतस्थळ – pmkisan.gov.in
- स्थानिक सामान्य सेवा केंद्र (CSC), तालुका कृषी कार्यालय किंवा ग्रामपंचायत येथेही मदत मिळू शकते.
सामान्य शेतकऱ्यांना नमो शेतकरी योजनेचा फायदा कसा होतो?
गावातील अनेक लहान शेतकऱ्यांसाठी नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना म्हणजे खरी दिलासा देणारी मदत ठरली आहे. पेरणीच्या हंगामात बियाणं, खतं, औजारे खरेदी करण्यासाठी पूर्वी सावकाराकडून कर्ज घ्यावं लागायचं, पण आता सरकारची रक्कम थेट बँक खात्यात जमा होते. त्यामुळे खर्च वेळेवर होतो, कर्जाचं ओझं कमी होतं आणि पिकाची काळजी निर्धास्तपणे घेता येते. फक्त 1 रुपयाच्या प्रीमियमवर मिळणाऱ्या पीक विम्यामुळे पाऊस, दुष्काळ किंवा गारपिटीसारख्या आपत्तींचा धोका कमी जाणवतो. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांच्या चेहऱ्यावर पुन्हा आशेचा आणि आत्मविश्वासाचा उजाळा दिसू लागला आहे.
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाचा आर्थिक आधार आहे. नमो शेतकरी योजना शेतकऱ्यांना शेतीच्या खर्चासाठी आणि आर्थिक स्थैर्यासाठी मदत करते. पात्र शेतकऱ्यांनी PM-KISAN योजनेत नोंदणी करून आणि आधार-लिंक्ड बँक खाते अद्ययावत ठेवून या योजनेचा लाभ घ्यावा. अधिक माहितीसाठी किंवा लाभार्थी स्थिती तपासण्यासाठी nsmny.mahait.org किंवा pmkisan.gov.in या संकेतस्थळांना भेट द्या.
