महाराष्ट्र सरकारने मुलींच्या शिक्षणाला आणि सशक्तीकरणाला प्रोत्साहन देण्यासाठी ‘ लाडकी लेक योजना’ सुरू केली आहे. ही योजना आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबातील मुलींसाठी आहे, ज्यांच्याकडे पिवळे किंवा केशरी रेशन कार्ड आहे. या योजनेच्या माध्यमातून मुलीच्या जन्मापासून ते 18 वर्षांची होईपर्यंत टप्प्याटप्प्याने 1,01,000 रुपयांचे आर्थिक सहाय्य दिले जाते. यामुळे मुलींचे शिक्षण, आरोग्य आणि सामाजिक विकासाला चालना मिळेल, तसेच बालविवाहासारख्या प्रथांना आळा बसेल.
लाडकी लेक योजनेची प्रमुख वैशिष्ट्ये
लाडकी लेक योजनेचा मुख्य उद्देश मुलींच्या जन्मदरात वाढ करणे, त्यांचे शिक्षण पूर्ण होण्यासाठी प्रोत्साहन देणे आणि बालविवाह ही प्रथा थांबवणे आहे. माझी लाडकी लेक योजना 1 एप्रिल 2023 पासून लागू आहे. योजनेअंतर्गत मुलीच्या जीवनातील वेगवेगळ्या टप्प्यांवर आर्थिक सहाय्य दिले जाते. माझी लाडकी लेक योजनेअंतर्गत खालीलप्रमाणे रक्कम वितरित केली जाते.
- जन्मावेळी: 5,000 रुपये
- इयत्ता पहिलीत प्रवेश: 6,000 रुपये
- इयत्ता सहावीत प्रवेश: 7,000 रुपये
- इयत्ता अकरावीत प्रवेश: 8,000 रुपये
- 18 वर्षे पूर्ण झाल्यावर: 75,000 रुपये
ही रक्कम थेट मुलीच्या किंवा तिच्या पालकांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते. यामुळे मुलीच्या शिक्षणाचा खर्च भागवण्यास आणि तिच्या भविष्यासाठी आर्थिक स्थिरता निर्माण करण्यास मदत होते. माझी लाडकी लेक योजना एका कुटुंबातील जास्तीत जास्त दोन मुलींसाठी लागू आहे, जर कुटुंबाकडे पिवळे किंवा केशरी रेशन कार्ड असेल.
माझी लाडकी लेक योजनेसाठी पात्रता निकष
लाडकी लेक योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही पात्रता निकष आहेत.
- निवास: मुलीचे पालक हे महाराष्ट्राचे कायमस्वरूपी रहिवासी असावेत.
- रेशन कार्ड: कुटुंबाकडे पिवळे किंवा केशरी रेशन कार्ड असावे.
- जन्म तारीख: योजना 1 एप्रिल 2023 नंतर जन्मलेल्या मुलींसाठी लागू आहे. तसेच, 31 डिसेंबर 2023 पर्यंत जन्मलेल्या मुलींसाठीही काही अटींसह अर्ज करता येऊ शकतो.
- कौटुंबिक उत्पन्न: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 1 लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसावे.
- कुटुंब नियोजन: काही प्रकरणांमध्ये कुटुंब नियोजन प्रमाणपत्र आवश्यक असू शकते.
या निकषांमुळे आर्थिकदृष्ट्या मागास कुटुंबांतील मुलींना प्राधान्य मिळते. जर कुटुंबात एक मुलगा आणि एक मुलगी असेल, तर मुलीला या योजनेचा लाभ मिळू शकतो.
माझी लाडकी लेक योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया काय आहे?
लाडकी लेक योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया सध्या ऑफलाइन आहे. महाराष्ट्र सरकारने अद्याप ऑनलाइन अर्जाची सुविधा सुरू केलेली नाही. अर्ज करण्यासाठी खालील पायऱ्या अवलंबाव्या.
अर्ज पत्र अंगणवाडी केंद्र, जिल्हा कार्यक्रम अधिकारी कार्यालय, जिल्हा परिषद, महिला व बालविकास अधिकारी कार्यालय किंवा ग्रामीण/शहरी बालविकास प्रकल्प कार्यालयातून मोफत मिळते. अर्जासोबत खालील कागदपत्रे जोडावी लागतील.
- मुलीचे आधार कार्ड
- जन्म प्रमाणपत्र
- पालकांचे आधार कार्ड
- पिवळे किंवा केशरी रेशन कार्ड
- उत्पन्नाचा दाखला
- मुलीचा पासपोर्ट आकाराचा फोटो
- बँक खाते तपशील
- महाराष्ट्राचा रहिवासी पुरावा
- कुटुंब नियोजन प्रमाणपत्र (आवश्यक असल्यास)
सर्व कागदपत्रांसह अर्ज पत्र अंगणवाडी केंद्रात सादर करावा. अंगणवाडी सेविका किंवा मुख्य सेविका अर्ज आणि कागदपत्रांची पडताळणी करेल.
अर्ज जिल्हा कार्यक्रम अधिकारी किंवा जिल्हा परिषदेकडे पाठवला जाईल. अंतिम मंजुरीनंतर निवडलेल्या लाभार्थ्यांना एसएमएस किंवा ईमेलद्वारे कळवले जाईल.
अर्जाची स्थिती अंगणवाडी केंद्रातून तपासता येते. काही वेबसाइट्सवर अर्ज पत्र पीडीएफ स्वरूपात डाउनलोड करण्याची सुविधा असल्याचा दावा केला जातो, परंतु अर्ज सादर करण्यासाठी अंगणवाडी केंद्रात प्रत्यक्ष भेट देणे आवश्यक आहे.
माझी लाडकी लेक योजनेसबंधी काही महत्वाच्या तारखा
- योजनेची सुरुवात: 1 एप्रिल 2023
- अर्जाची अंतिम तारीख: सध्या योजनेची कोणतीही विशिष्ट अंतिम तारीख जाहीर करण्यात आलेली नाही. मात्र, मुलीच्या जन्मानंतर लवकरात लवकर अर्ज करणे उचित आहे.
- पहिल्या हप्त्याची वितरण तारीख: मुलीच्या जन्मानंतर अर्ज मंजूर झाल्यावर 5,000 रुपये तात्काळ जमा केले जातात.
महाराष्ट्र सरकारच्या महिला व बालविकास विभागाने 30 ऑक्टोबर 2023 रोजी जारी केलेल्या शासकीय निर्णयानुसार (GR No. EBAVI/2022/PR No. 251/KA-6) ही योजना लागू करण्यात आली आहे. योजनेची अंमलबजावणी 97,475 अंगणवाडी केंद्रे आणि 13,011 मिनी अंगणवाडी केंद्रांद्वारे केली जाते.
योजनेची अधिक माहिती महाराष्ट्र सरकारच्या महिला व बालविकास विभागाच्या वेबसाइटवर उपलब्ध आहे. तसेच, स्थानिक अंगणवाडी केंद्रे, जिल्हा परिषद किंवा महिला व बालविकास कार्यालयात संपर्क साधता येईल. योजनेच्या हेल्पलाइन क्रमांकाबाबत अद्याप अधिकृत माहिती जाहीर झालेली नाही, परंतु स्थानिक कार्यालयांशी संपर्क साधून तपशील मिळवता येतात. काही वेबसाइट्सवर ऑनलाइन अर्जाची सुविधा असल्याचा दावा केला जातो, परंतु सध्या ऑफलाइन अर्जच स्वीकारले जातात. त्यामुळे कोणत्याही बोगस वेबसाइट्सवर वैयक्तिक माहिती शेअर करताना काळजी घ्यावी.
लाडकी लेक योजनेचा उद्देश
मुलींच्या शिक्षणाचा टक्का वाढवणे आणि लैंगिक समानता प्रस्थापित करणे आहे. महाराष्ट्रात अनेक गरीब कुटुंबांना मुलींच्या शिक्षणासाठी आर्थिक अडचणी येतात, ज्यामुळे त्यांना मुलींचे शिक्षण अर्धवट सोडावे लागते किंवा लहान वयात विवाह करावा लागतो. या योजनेद्वारे सरकार मुलींच्या शिक्षणाला प्राधान्य देत आहे. यामुळे मुलींना उच्च शिक्षण घेण्याची संधी मिळेल आणि त्या स्वावलंबी बनतील. तसेच, समाजातील मुलींविषयीचा दृष्टिकोन बदलण्यासही ही योजना मदत करेल.
महाराष्ट्र लाडकी लेक योजना ही मुलींच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी एक महत्वपूर्ण पाऊल आहे. ही योजना आर्थिकदृष्ट्या मागास कुटुंबांना मुलींच्या शिक्षणासाठी आणि सशक्तीकरणासाठी आधार देते. पात्र कुटुंबांनी आपल्या मुलीच्या जन्मानंतर लवकरात लवकर अंगणवाडी केंद्रात अर्ज करावा. अधिक माहितीसाठी स्थानिक अंगणवाडी केंद्र, जिल्हा परिषद किंवा महिला व बालविकास कार्यालयाशी संपर्क साधावा.
