बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजना म्हणजे नेमकं काय आहे?
महाराष्ट्र शासनाने अनुसूचित जमाती (एसटी) प्रवर्गातील जे लोक आहेत त्या शेतकऱ्यांसाठी बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजना राबवली आहे. ही योजना आदिवासी शेतकऱ्यांना शेतीसाठी शाश्वत सिंचन सुविधा उपलब्ध करून देण्याच्या उद्देशाने सुरू करण्यात आली आहे. बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेअंतर्गत नवीन विहिरी, जुन्या विहिरींची दुरुस्ती, शेततळे, सूक्ष्म सिंचन यासारख्या सुविधांसाठी अनुदान दिले जाते. या योजनेचा लाभ घेऊन शेतकरी आपली शेती उत्पादकता वाढवू शकतात आणि आर्थिकदृष्ट्या सक्षम होऊ शकतात.
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेची प्रमुख वैशिष्ट्ये
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेतून आदिवासी शेतकऱ्यांना शेतीसाठी आवश्यक संसाधने पुरवली जातात. बिरसा मुंडा योजनेमध्ये नवीन विहिरीसाठी ४ लाख रुपये, जुन्या विहिरीच्या दुरुस्तीसाठी १ लाख रुपये, विहिरीत बोअरिंगसाठी ४० हजार रुपये, पंप संचासाठी ४० हजार रुपये, शेततळ्याच्या प्लास्टिक अस्तरीकरणासाठी २ लाख रुपये, सूक्ष्म सिंचनासाठी (ठिबक सिंचनासाठी ९७ हजार रुपये किंवा तुषार सिंचनासाठी ४७ हजार रुपये), पीव्हीसी पाइपसाठी ५० हजार रुपये, सौर पंपासाठी ५० हजार रुपये आणि परसबागेसाठी ५ हजार रुपये अनुदान मिळू शकते. याशिवाय, बैलचलित किंवा ट्रॅक्टरचलित यंत्रांसाठी ५० हजार रुपये अनुदान उपलब्ध आहे. बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजना १९९२-९३ पासून राबवली जात असून, यामध्ये वेळोवेळी सुधारणा करण्यात आल्या आहेत.
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेचा मुख्य उद्देश
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना काही अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- जातीचा प्रवर्ग: अर्जदार अनुसूचित जमाती (एसटी) प्रवर्गातील असावा आणि त्याच्याकडे वैध जातीचा दाखला असावा.
- जमीन मालकी: अर्जदाराच्या नावावर ०.२० हेक्टर ते ६ हेक्टरपर्यंत जमीन असावी. नवीन विहिरीसाठी किमान ०.४० हेक्टर जमीन आवश्यक आहे.
- उत्पन्न मर्यादा: अर्जदाराच्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न १.५ लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसावे. यासाठी उत्पन्नाचा दाखला सादर करावा लागेल.
- आधार कार्ड: अर्जदाराकडे वैध आधार कार्ड असणे बंधनकारक आहे.
- जमिनीचा दस्तऐवज: अर्जदाराने ७/१२ आणि ८-अ उतारा सादर करणे आवश्यक आहे.
- एकदाच लाभ: योजनेचा लाभ एकदा घेतल्यानंतर, त्या शेतकऱ्याला किंवा त्याच्या कुटुंबाला पुढील ४ वर्षांसाठी योजनेचा लाभ मिळणार नाही.
या अटींमुळे बिरसा मुंडा योजनेचा लाभ खऱ्या गरजू शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचतो.
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेचा अर्ज कसा करावा?
तुम्हीही शेतकरी आहात आणि तुम्हालाही बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेचा लाभ घ्यायचा आहे तर तुम्हाला ऑनलाइन अर्ज करावा लागतो. अर्ज प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
शेतकऱ्यांनी महाराष्ट्र शासनाच्या महाडीबीटी (MahaDBT) पोर्टलवर (https://mahadbt.maharashtra.gov.in) भेट द्यावी. नवीन अर्जदारांनी ‘New Applicant Registration’ पर्याय निवडून नोंदणी करावी. यासाठी आधार कार्ड क्रमांक, बँक खाते तपशील आणि इतर आवश्यक माहिती भरावी लागेल. पोर्टलवर उपलब्ध योजनांच्या यादीतून ‘बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजना’ निवडा आणि अर्ज भरा. जातीचा दाखला, आधार कार्ड, ७/१२ आणि ८-अ उतारा, उत्पन्नाचा दाखला, बँक खात्याचा तपशील आणि पासपोर्ट आकाराचा फोटो अपलोड करा. सर्व तपशील तपासून अर्ज सादर करा. अर्ज सादर केल्यानंतर संबंधित विभाग अर्जाची पडताळणी करेल. पात्र अर्जदारांना पडताळणीनंतर अनुदान थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जाते.
अर्ज करण्याची प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाइन असल्याने शेतकऱ्यांना कार्यालयात जाण्याची गरज नाही. तथापि, अर्ज करताना सर्व कागदपत्रे व्यवस्थित अपलोड केली गेली आहेत याची खात्री करावी.
सध्या बिरसा मुंडा कृषी क्रांती या योजनेच्या अर्जासाठी कोणतीही अंतिम मुदत निश्चित करण्यात आलेली नाही. शेतकरी वर्षभरात कधीही अर्ज करू शकतात. तरीसुध्दा, २०२५-२६ पासून ‘प्रथम अर्ज, प्रथम प्राधान्य’ ही कार्यपद्धती अवलंबली जाणार आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी लवकरात लवकर अर्ज करणे फायदेशीर ठरेल. महाडीबीटी पोर्टलवर योजनेच्या लाभार्थी यादी आणि अर्जाची सद्यस्थिती तपासता येते.
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती ही योजना महाराष्ट्र शासनाच्या कृषी विभागामार्फत राबवली जाते. अधिक माहितीसाठी शेतकरी https://mahadbt.maharashtra.gov.in वर भेट देऊ शकतात. याशिवाय, स्थानिक जिल्हा परिषदेच्या कृषी विभागाशी संपर्क साधून योजनेची सविस्तर माहिती मिळवता येते. पुणे जिल्ह्यात २०२२-२३ मध्ये या योजनेंतर्गत ५० शेतकऱ्यांना ५८.६५ लाख रुपयांचे अनुदान वितरित करण्यात आले आहे, यावरून योजनेची व्यापकता आणि प्रभाव दिसून येते.
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेचे महत्त्व
बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजना आदिवासी शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. ही योजना केवळ आर्थिक मदतच पुरवत नाही, तर शेतीला अधिक उत्पादक आणि टिकाऊ बनवण्यास मदत करते. उदाहरणार्थ, नंदुरबार येथील एका शेतकऱ्याने बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजनेंतर्गत नवीन विहीर बांधली आणि त्याच्या शेतातील पिकांचे उत्पादन दुप्पट झाले. यामुळे त्याला वर्षभर स्थिर उत्पन्न मिळाले. अशा यशोगाथा योजनेचे महत्त्व अधोरेखित करतात.
खरं तर बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजना ही आपल्या अनुसूचित जमातीतील शेतकरी बांधवांसाठी एक संधीच आहे – शेतीला मदतीचा हात आणि आपल्याला आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवण्यासाठी सरकारनं उचललेलं मोठं पाऊल आहे.तुम्ही जर शेतकरी असाल, तर अजिबात वेळ न घालवता महाडीबीटी पोर्टलवर (https://mahadbt.maharashtra.gov.in) नोंदणी करा. कारण बिरसा मुंडा कृषी क्रांती योजना तुमच्या शेतीसाठी फायदेशीर ठरू शकते – मग ते नवीन साधनसामुग्री खरेदी असो, की आधुनिक शेतीकडे वाटचाल असो.अधिक माहितीसाठी आपल्या गावातील किंवा तालुक्यातील जिल्हा परिषद कृषी विभागाशी संपर्क साधा.
आजच्या काळात शाश्वत शेती आणि आर्थिक स्थैर्य खूप गरजेचं आहे – आणि बिरसा मुंडा योजना त्या दिशेने तुमचं एक मजबूत पाऊल ठरू शकतं. त्यामुळे ही संधी सोडू नका!
