पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी योजना कोणासाठी आहे?
भारत हा कृषीप्रधान देश आहे, आणि शेतकऱ्यांचे जीवन सोपे करण्यासाठी सरकारने अनेक योजना आणल्या आहेत. यापैकीच दोन महत्त्वाच्या योजना म्हणजे प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी (PM-KISAN) आणि नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना. या दोन्ही योजनांनी महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना आर्थिक आधार देण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे. तुम्हालाही कधी प्रश्न पडतो का की, ही योजना खरोखर शेतकऱ्यांना किती मदतीची ठरते? चला, तर आपण एकत्र पाहूया या योजनांचा शेतकऱ्यांवर आपण परिणाम होतो.
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी योजनांची सुरुवात आणि उद्देश
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी म्हणजेच (PM-KISAN) ही योजना केंद्र सरकारने डिसेंबर २०१८ मध्ये सुरू केली होती आणि ती प्रत्यक्षात १ फेब्रुवारी २०१९ पासून लागू झाली. दुसरीकडे, नमो शेतकरी महासन्मान निधी ही योजना महाराष्ट्र सरकारने २०२३-२४ मध्ये जाहीर केली. पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी योजनांचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थैर्य प्रदान करणे हा आहे. शेती हा जोखमीचा व्यवसाय आहे, आणि अनेकदा शेतकऱ्यांना हवामान, बाजारभाव किंवा इतर समस्यांमुळे नुकसान सहन करावे लागते. अशा परिस्थितीत PM-KISAN आणि नमो शेतकरी योजना थेट आर्थिक मदत देऊन शेतकऱ्यांचे जीवन सुसह्य करण्याचा प्रयत्न करतात.
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी योजना कोणासाठी आहे?
PM-KISAN ही योजना देशभरातील जमीनधारक शेतकरी कुटुंबांसाठी आहे. या योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांना शेतीशी संबंधित खर्च, तसेच दैनंदिन गरजा पूर्ण करण्यासाठी आर्थिक मदत देणे आहे. याच धर्तीवर, नमो शेतकरी योजना ही महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी आहे, जी PM-KISAN योजनेला पूरक म्हणून काम करते. या योजनेचा उद्देश महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना अतिरिक्त आर्थिक सहाय्य देणे आहे, जेणेकरून त्यांना एकूण १२,००० रुपये वार्षिक उत्पन्नाची हमी मिळेल.
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी योजनेसाठी पात्रता काय आहे?
PM-KISAN योजनेसाठी शेतकरी कुटुंबाकडे जमीन असणे आवश्यक आहे, परंतु काही अटींमुळे काहीजण अपात्र ठरतात, जसे की उच्च उत्पन्न गटातील व्यक्ती, सरकारी कर्मचारी किंवा पेन्शनधारक व्यक्ती. PM-KISAN योजनेत शेतकऱ्यांना वर्षाला ६,००० रुपये मिळतात, जे तीन हप्त्यांमध्ये (प्रत्येकी २,००० रुपये) थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा होतात.आणि नमो शेतकरी योजनेतही याच पद्धतीने ६,००० रुपये तीन हप्त्यांमध्ये दिले जातात, आणि यासाठी PM-KISAN मध्ये नोंदणीकृत असणे आवश्यक आहे.
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी योजनेसाठी अर्ज कसा करायचा?
तुम्ही जर शेतकरी असाल, आणि अजूनही या योजनेचा लाभ घेतलेला नसेल, तर हा योग्य क्षण आहे. PM-KISAN योजनेसाठी शेतकरी pmkisan.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर नोंदणी करू शकतात. यासाठी आधार कार्ड, बँक खाते आणि जमिनीच्या मालकीचा पुरावा आवश्यक आहे. PM-KISAN पोर्टलवर नोंदणी केलेले शेतकरी आपोआप नमो शेतकरी योजनेसाठी पात्र ठरतात, आणि त्यांना अतिरिक्त नोंदणीची गरज राहत नाही. जर एखाद्या शेतकऱ्याला हप्ता मिळाला नाही, तर तो पोर्टलवर तक्रार नोंदवू शकतो.
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी योजना सुरू आहे का?
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी या दोन्ही योजना सध्या चालु आहेत, आणि शेतकऱ्यांना नियमितपणे हप्ते मिळत आहेत. PM-KISAN चा १८ वा हप्ता आणि नमो शेतकरी योजनेचा ५ वा हप्ता ऑक्टोबर २०२४ मध्ये महाराष्ट्र येथे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते वितरित करण्यात आला. यावेळी सुमारे ९१.५ लाख शेतकऱ्यांच्या खात्यात ३,९०० कोटी रुपये जमा झाले. तसेच, मार्च २०२५ मध्ये नमो शेतकरी योजनेच्या ७ व्या हप्त्यासाठी १,६४२ कोटी रुपये मंजूर झाले, जे लवकरच शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा होणार आहेत.
मात्र, काही शेतकऱ्यांनी नमो शेतकरी योजनेचा हप्ता वेळेवर न मिळाल्याबद्दल तक्रारी केल्या आहेत. याबाबत सरकारने शासन निर्णय (GR) जारी करून निधी वितरणाची प्रक्रिया सुरु केली आहे. PM-KISAN योजनेत सध्या वार्षिक रक्कम वाढवण्याचा कोणताही प्रस्ताव नाही, परंतु सरकार शेतकऱ्यांना अधिकाधिक लाभ मिळवून देण्यासाठी सातत्याने प्रयत्न करत आहे.
सामान्य शेतकऱ्यांना PM-किसान आणि नमो शेतकरी योजनेचा फायदा कसा होतो?
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी या योजनांचा थेट फायदा शेतकऱ्यांच्या आर्थिक स्थैर्यास होतो. उदाहरणार्थ, समजा, रामेश्वर नावाचा एक शेतकरी आहे. त्याच्याकडे २ एकर जमीन आहे, आणि तो कापूस आणि सोयाबीनची शेती करतो. गेल्या वर्षी पावसाअभावी त्याच्या पिकांचे नुकसान झाले. अशा वेळी PM-KISAN आणि नमो शेतकरी योजनांमधून मिळालेले १२,००० रुपये त्याच्यासाठी आधार ठरले. या पैशांमुळे त्याने नवीन बियाणे आणि खते खरेदी केली, तसेच कुटुंबाच्या काही गरजा पूर्ण केल्या. अशा अनेक शेतकऱ्यांना ही रक्कम छोटी वाटली तरी ती त्यांच्या दैनंदिन जीवनात मोठा बदल घडवते.
पीएम-किसान आणि नमो शेतकरी या योजनांमुळे शेतकऱ्यांना बँकिंग व्यवस्थेशी जोडले जाणे, डिजिटल पेमेंटचा वापर आणि आर्थिक साक्षरता वाढणे, हेही महत्त्वाचे परिणाम आहेत. विशेषतः ग्रामीण भागात, जिथे शेतकऱ्यांना बँक खात्याचा वापर फारसा होत नव्हता, तिथे आता थेट लाभ हस्तांतरण (DBT) मुळे पारदर्शकता वाढली आहे.
PM-KISAN आणि नमो शेतकरी महासन्मान निधी या योजना शेतकऱ्यांच्या आयुष्यात आशेचा किरण घेऊन आल्या आहेत.या योजनांनी केवळ पैसेच दिले नाहीत, तर शेतकऱ्यांच्या डोळ्यांत नवा आत्मविश्वासही आणला आहे. पण यासोबतच, या योजनांचा लाभ प्रत्येक पात्र शेतकऱ्यापर्यंत पोहोचावा, यासाठी सरकारला अधिक गतीने काम करावे लागेल. जर तुम्ही शेतकरी असाल आणि या योजनांचा लाभ घेतला नसेल, तर आजच pmkisan.gov.in ला भेट द्या आणि नोंदणी करा. तुमच्या मेहनतीला असा आधार मिळाला, तर शेतीचा प्रवास नक्कीच अधिक सुखकर होईल!लेखक: एक पत्रकार, ज्याला शेतकऱ्यांच्या कहाण्या आणि त्यांच्या प्रगतीचे महत्त्व समजते.
